Refleks (Tepke) Nedir?

Biz, insanlar, tüm varoluşumuz boyunca hayatta kalmaya ve yapımız geliştikçe de kendimize, ruhumuza vakit ayırmaya başladık. Böylece evrimle birlikte zaten sahip olduğumuz reflekslerin üzerine; kendimiz yeni refleksler geliştirmeye, hayatımızı daha kolay hale getirmeye devam ettik.

Geçmişte ve günümüzde reflekslerimiz; hayatta kalma, günlük işler, spor hatta sanat gibi konularda en temel parçalarımızdan biri haline geldi.

Peki, Refleks Nedir?

Refleks(tepke) kelimesinin tanımına bir göz atalım.

• Dıştan gelen bir uyarım sonucu doğan hareket, salgı gibi iç tepkilere yol açan irade dışı sinir etkinliği, yansı, tepke. ¹
• Dıştan veya içten gelen bir uyarım sonucunda organizmada tepkilere yol açan istemsiz sinir etkinliği, tepke. ²

Refleks ya da henüz sık kullanılmayan Türkçe karşılığı olan tepke dıştan gelen bir uyarı ile birlikte refleks yayı iletimiyle ortaya çıkan tepki, sinir etkinliğidir. İstemsiz davranışlarımız ve reflekslerimiz vücudumuzda omurilik ile kontrol edilir.

Refleksleri doğuştan var olup olmamasına göre ikiye ayırırız:

1-Doğuştan/Kalıtsal Refleks

Aynı türün bireylerinde görülen bu refleks türü, doğuştan bünyede bulunur. 

Doğan bebeğin meme emme refleksi, ışığa göre göz bebeklerimizin boyutunun değişmesi, öksürme, hapşırma, ani seslerde irkilme, göz kapağı kırpma gibi genelde hayati reflekslerdir.

2-Sonradan Kazanılan/Şartlı Refleks

Koşullu refleks olarak da tanımlanan bu refleks türü, kişiden kişiye farklılık gösterebilen; sonradan kazanılan ve öğrenme işlevinin beynin kontrolünde olduğu refleks türüdür.

Örneğin piyanoda bir müzik parçası öğrenirken ve o parçayı çalarken, bu işlem beynimizin kontrolündedir. Fakat aynı parçayı defalarca çalıp iyice öğrendiğimizde, davranışımız omuriliğin kontrolüne geçer. Parçayı artık bir refleks olarak düşünmeden çalabilmeye başlarız.

Örgü örme, bisiklet sürme, kedilerin pisi pisi sesine gelmesi, limon görünce ağzımızın sulanması gibi örnekler sonradan kazanılan refleksin örnekleridir. 

Bu konu ile ilgili olarak Pavlov'un Köpek Deneyleri'ne bir göz atabilirsiniz.